İnsan da Sinir Sistemi

 

İNSANDA SİNİR SİSTEMİ

 İnsanda sinir sistemi merkezi sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS) olmak üzere ikiye ayrılır.

 

 

1.    MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ

ü  Beyin ve omurilikten oluşur.

ü  Duyu nöronları ile gelen uyarıları değerlendirerek uyarılara uygun cevap oluşturur.

ü  Ara nöronlardan oluşmuştur.

 

 

 

BEYİN

ü   Kafatası kemikleri ile korunan merkezi sinir sistemi organıdır.

ü   Deneyimler (depolanmış bilgi) , şimdiki ve gelecek olaylar hakkında bilinçli deneyim oluşturabilen tek organdır.

ü   Ön, orta ve arka olmak üzere üç kısımda incelenir.

    

     Beyin Zarları: Beyin, bağ dokudan oluşmuş 3 zarla korunur. Kafatası altında bulunan bu zarlara meninges denir.

     Sert Zar: Beyinin en dışında bulunan zardır. Beyni mekanik etkilerden, yaralanma ve zedelenmelerden korur.

     Örümceksi Zar: Sert zar ile ince zar arasında bulunur. Sert zar ile ince zarı birbirine bağlar.

     İnce Zar: En içteki zardır. Beynin tüm girinti ve çıkıntılarına girmiştir. Yapısında bol miktarda kan damarı vardır. Bu kan damarları beynin beslenmesini sağlar.

 

 

BOS (Beyin – Omurilik Sıvısı)

ü   Örümceksi zar ile ince zar arasında bulunarak beyin ve omuriliği sarar.

ü   Kan basıncının etkisi ile kılcal damarlardan çıkmış bir sıvıdır.

 

   Görevleri:

 

ü   Beyin ile omuriliği darbe ve sarsıntılara karşı korur.

ü   Beyin ve omurilikte metabolizma sonucu oluşmuş atık maddelerin kana geçmesini sağlar.

ü   Beyin ve omuriliğin beslenmesi için gerekli maddeleri kandan alarak süzer.

ü   Merkezi sinir sisteminin iyon dengesinin sağlanmasında rol oynar.

 

 

1)     Ön Beyin

ü  Beynin en büyük kısmıdır. Bu nedenle büyük beyin de denir.

ü   Diğer beyin bölümlerini üsten örter.

ü   Uç beyin ve ara beyin olmak üzere iki kısımda incelenir.

1.      Uç Beyin

ü   Önden arkaya doğru uzanan bir yarıkla sağ ve sol olmak üzere iki yarım küreye ayrılmıştır.

ü   Bu yarım küreler aksonlarla birbirine bağlıdır. 

nasırlı cisim  à Üstteki bağ  

beyin üçgeni  à Alttaki bağ 

ü  Beyin yarım kürelerini enine ayıran derin bir yarık bulunur. Bu yarığa rolando yarığı denir.

 

 

Beyin Yarım Kürelerinin Enine Kesitinin Yapısı

ü   Dış kısmı boz, iç kısmı ak maddeden oluşmuştur. Uç beyne beyin kabuğu (korteks) denir.

ü   Ak madde: Miyelinli sinirlerin aksonlarından meydana gelmiştir. Bu bölgenin beyaz olmasının sebebi lipitçe zengin miyelinlerin bulunmasıdır.

ü   Boz madde: Miyelinsiz nöron gövdelerinden oluşmuştur. Bu bölgeye korteks (kabuk) denir. Beynin kabuk kısmı çok sayıda kıvrıma sahiptir. Bu kıvrımlar boz maddenin yüzey alanını artırır.

 

ü   Uç Beyinin Görevleri

 

ü   Zeka

ü   Hafıza

ü   Yazı yazma

ü   İstemli hareket etme

ü   Öğrenme

ü   Karar verme

ü   Duyu organlarından gelen bilgilerin değerlendirilmesi 

ü   Bilinçli davranış

ü 
 Duyusal olarak çevrenin farkında olma gibi görevleri vardır. Beyin yarım küreleri vücudun zıt tarafını kontrol eder.

 

1) Merkezi sinir sisteminin organlarından biri olan beyin ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

 

A) Ön, orta ve arka olmak üzere üç kısımda incelenir.

B) BOS tarafından beslenir.

C) Enine kesitinde dış kısmında ak, iç kısmında boz madde bulunur.

D) Örümceksi zar, ince ve sert zar arasında bulunur.

E) Geçmiş, şimdiki ve gelecek ile ilgili olayları birleştirerek yeni deneyimler oluşturabilir.

2) Uç beyni zarar görmüş bir kedide,

      

 1.Düşmanlarından kaçabilme                                                   

 II. Avını yakalayabilme                                                                     

 III. Acıkma

 verilen olaylardan hangisi gerçekleşebilir?

A) Yalnız I     B) Yalnız Il     C) Yalnız III     D) I ve II     E) II ve III

 

 

2.     Ara Beyin

 

ü   Beyin yarım küreleri arasında kalır. Epitalamus, talamus ve hipotalamus olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur.

   Epitalamus:  Talamusun arka kısmında bulunur. İnce bir uzantısı vardır. Bu uzantı epifiz bezi (pineal bez)’dir. Epifiz bezi melatonin hormonu salgılar.

   Talamus: Duyu organlarından gelen bilgilerin toplanma ve dağılım merkezidir.

Ø   Koku duyusu dışındaki tüm duyular burada sınıflandırılır. Uç beyinde bulunan duyu merkezlerine iletir. Koku ise talamusa uğramadan direkt uç beyindeki değerlendirme merkezine geçer.

ü   Ayrıca uyanık durumdan uykuya geçişi sağlar. Uyurken , talamus ve beyin kabuğu aktif değildir.      

 

   Hipotalamus:  Homeostasinin sağlanmasında görevlidir.

GÖREVLERİ

ü   Termostat görevi yaparak vücut sıcaklığını düzenler.

ü   Susama merkezi içerir. Vücudun su dengesinin düzenlenmesinde görev yapar. (OB ve idrar miktarını ayarlama)

ü   Uykunun devam etmesini sağlar.

ü   Açlık, tokluk ve iştahın düzenlenmesinde rol oynar.

ü   Korku, hiddet ve heyecanın düzenlenmesini sağlar.

ü   Üreme ve cinsel davranışları düzenler.

ü   Kan basıncını ve kalbin ritim atışını düzenler.

ü   Çevresel sinir sisteminin duyu ile ilgili aktivitelerini düzenler.

ü   Hipofiz bezini kontrol ederek hormonal denge üzerinde etkilidir. Hipofiz bezinin arka lobundan salgılanan hormonlar hipotalamusta üretilir. Ayrıca hipotalamusta üretilen özel hormonlar hipofiz bezinin ön lobundan hormon salgılanmasını kontrol eder.

ü   Karbonhidrat ve yağ metabolizmasını ayarlar.

 

3.     Orta Beyin

ü   Ara beyin ile pons arasında bulunan bölgedir.

ü   Beynin bu bölümünden ön beyin ile arka beyin arasında bağlantı kuran sinirler geçer.

 

GÖREVLERİ

ü   Görme ve işitme ile ilgili refleksleri düzenler. Yan taraftan yaklaşan bir cismin görüntüsünü beyin daha oluşturmadan kafa o yöne döner. Fazla ışıkta göz bebeğinin küçülmesi, az ışıkta büyümesi . Ses duyan köpeğin kulaklarının dikilmesi

ü   Kas tonusu ve vücut duruşunu düzenleyen merkezler bulunur.

 

 

 

3) Aşağıdakilerden hangisi hipotalamusun görevlerinden biri değildir?

A) İştah düzenlemesi yapar.

B) İdrar miktarını ayarlar.

C) Yutma ve çiğneme gibi refleksleri düzenler.

D) Hipofiz bezinin çalışmasını kontrol eder.

E) Uyku durumun devamını sağlar.

4) Duyuların sınıflandırılmasını sağlayan beyin bölgesi talamustur. Aşağıdaki duyulardan hangisi değerlendirme merkezine iletilmeden önce talamustan geçmez?

A) Görme duyusu     B) Tat duyusu    C) Dokunma duyusu     D) İşitme duyusu    E) Koku duyusu

 

 

4)    Arka Beyin

ü   Beyincik, pons ve omurilik soğanından meydana gelmiştir.

 

a)    Beyincik ( hayat ağacı / küçük beyin )

ü   Arka kafa çukurunun içinde omurilik soğanının üstünde bulunan iki yarım küreden meydana gelmiş bölgedir.

ü   Dış kısmı boz, iç kısmı ak maddeden oluşmuştur.

ü   Hareket ve denge merkezidir.

ü   İskelet sistemi, kulak ve görme merkezinden bilgileri alarak koordinasyonlu bir şekilde hareket etmemizi sağlar.

 

 

Beyinciği hasar görmüş bir insanda;

ü   Ayakta dururken ya da yürürken sallanma

ü   Bir cisme doğru uzanan elin dengesiz hareket etmesi

ü   Hareket eden bir cismi izleyememesi gibi belirtiler ortaya çıkmıştır. ✔ Bebekler ancak beyincik geliştikten sonra oturma , ayakta durma ve yürüme gibi faaliyetler gösterebilir.

 

 

 

 

b)    Pons (Varoli Köprüsü)

ü   Orta beyinle omurilik soğanı arasında bulunur.

ü   Enine tabakalamış kalın sinir demetlerinden oluşur.

ü   Sadece memelilerde bulunur.

 

GÖREVLERİ

ü   Beyinciğin yarım kürelerini birbirine bağlar.

ü   Omurilik soğanındaki solunum merkezi ile birlikte çalışır.

 

 

c)    Omurilik Soğanı ( hayat düğümü )

ü  Beyinciğin altında, omurilik ile pons arasında bulunur.

ü   Dış kısmı ak, iç kısmı boz oluşmuştur. Bu yapısı ile omuriliğe benzer.

ü   Omuriliğin başlangıç yeri şeklindedir.

ü   Beyinden çıkan sinirler burada çapraz yapar. Bu durum beynin sağ tarafının vücudun sol tarafını; sol tarafının da vücudun sağ tarafını kontrol etmesini sağlar.

 

GÖREVLERİ

ü   Solunum , sindirim, dolaşım gibi yaşamsal olayların düzenlenmesini sağlar.

ü   Yutma, kusma, hapşırma, öksürme gibi refleksleri kontrol eder.

ü   Orta beyin, pons ve omurilik soğanının tamamına beyin sapı denir. Beyin kabuğuna doğru uzanan ve beyin kabuğundan omuriliğe doğru giden tüm sinirler beyin sapından geçmek zorundadır.

 

 

5) Aşağıda merkezi sinir sisteminin bölümlerinden birinin özellikleri verilmiştir.

ü   Beyinden çıkan sinirlerin çapraz yaptığı bölgedir.

ü   Beyin sapının yapısına katılır.

ü   Dış kısmı miyelinli akson, iç kısmı hücre gövdelerinden oluşmuştur.

   Özelliği verilen MSS bölgesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pons   B) Hipotalamus   C) Orta beyin D) Omuilik soğanı   E) Beyincik

6) Aşağıdaki reflekslerden hangisinin kontrol bölgesi orta beyindir?

 

A) Göze aniden cisim geldiğinde gözün kapanması

B) Bebeğin annesinden süt emmesi

C) Ağıza alınan lokmanın çiğnenmesi

D) Öksürme

 E) Besinlerin yutulması

Yazar: Batuhan Özdoğan

   Dosya Linki: Dosya Halinde İndirmek İçin lütfen tıklayınız